Hannibal in de Alpen | De vergeten oorlog

Tag: olifant

Een Karthaagse krijgsolifant

Iberische munt (collectie British Museum, Londen)

De olifant zal wel eeuwig met Karthago geassocieerd blijven en dat is ook helemaal niet erg. De Karthagers zelf gebruikten de dikhuiden al als hun symbool – of beter: die indruk krijg je weleens als je ziet dat olifanten regelmatig stonden afgebeeld op hun munten. Deze prachtige munt is geslagen in het huidige Spanje, waar de Karthagers verschillende nederzettingen hadden.

Vergelijk dit dier eens met het logge beest op deze munt uit Italië. De maker van de Spaanse munt had weleens een krijgsolifant van dichtbij gezien; degene die de Italiaanse munt sloeg, kende alleen circusolifanten.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Maar weer eens een olifant

Munt uit Arezzo

De moderne Italiaanse stad Arezzo is een voortzetting van de oude Etruskische stad Arretium. Tijdens de Tweede Punische Oorlog sloeg de stad deze munten met aan de voorkant een een evident negroïde kop en op de achterkant een olifant. De munt komt uit het Altes Museum in Berlijn.

Maar dit is geen krijgsolifant. Dit is een logge dikhuid met een belletje. Misschien een circusdier? En zo ja, wat zegt dat over de man op de voorzijde? Een krijgsgevangene die eveneens in het theater mocht optreden, interessant om zijn huidskleur?

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Olifant met Stervende Galaat

Krijgsolifant in actie (Louvre, Parijs)

De olifant zal wel eeuwig met Karthago worden geassocieerd, hoewel dit geduchte wapen ook is ingezet door andere grote mogendheden. Het voorwerpje hierboven, te zien in het Louvre in Parijs, zal een illustratie zijn van een Seleukidische krijgsolifant. Het is namelijk gevonden in het Egeïsche Zee-gebied en toont hoe zo’n dikhuid korte metten maakt met een Galatische krijger. Die heeft nog geprobeerd met zijn zwaard in de voorpoten te steken, maar wordt weggedrukt en zijn zwaard punt inmiddels in een voor de olifant veilige richting.

De Galaten behoorden tot de La Tène-cultuur waartoe ook de huurlingen behoorden die in dienst waren van de Karthagers. Tijdens de Eerste Punische Oorlog vielen ze bijvoorbeeld de door de Romeinen bezette stad Palermo aan, wat uitliep op een catastrofe omdat ze zich moed hadden ingedronken. Ze werden vertrapt door hun eigen olifanten. Het plaatje hierboven illustreert hoe het zal zijn gegaan.

Lees verder

Olifant

Olifant (Musée national de Carthage)

In een boek over Hannibal zijn de olifanten natuurlijk nooit helemaal te vermijden. Ze spreken nou eenmaal tot de verbeelding. Toch zijn ze eigenlijk zo belangrijk niet. Met zo’n drie dozijn dikhuiden begon het Karthaagse leger aan de mars naar de Alpen, met een half dozijn daalde het naar Italië af, en toen Hannibal Etrurië binnenviel, was er nog maar één in leven. Ze hebben nauwelijks een rol gespeeld in de Tweede Punische Oorlog.

Bovenstaande olifant is een detail van een grafstèle uit Karthago. Het dier is te identificeren als een Afrikaanse savanneolifant. We kunnen ons voorstellen dat zulke dieren met een toren werden uitgerust, zodat tijdens een veldslag soldaten daarvandaan konden vechten.

Meer over dit alles is te lezen in een kader in mijn boek Hannibal in de Alpen.

Savanne- of bosolifanten?

Beeldje van een krijgsolifant uit Pompeii (Museo Archeologico Nazionale, Napels)

Een vaak terugkerende vraag is die naar de herkomst van de Karthaagse krijgsolifanten. Het wapen is vanuit India geïntroduceerd in de legers van het Seleukidische Rijk (in Iran, Irak, Syrië en Turkije), maar het is weinig aannemelijk dat ook de Karthagers Indische olifanten inzetten.

Uit Polybios’ beschrijving van een gevecht tussen de Seleukiden en de Ptolemaiën van Egypte blijkt dat de laatsten kleinere olifanten hadden dan hun vijanden. Dit suggereert dat ze niet beschikten over Afrikaanse savanneolifanten, die groter zijn dan de Indische. Al sinds de jaren vijftig nemen oudhistorici daarom aan dat de Ptolemaiën Afrikaanse bosolifanten benutten, die inderdaad kleiner zijn. Ook de Karthagers, die nog verder van India af woonden, zouden zich hiervan hebben bediend. De aanname was dat bosolifanten, die tegenwoordig voorkomen in het tropisch regenwoud van Kameroen, destijds ook leefden in Eritrea, van waaruit ze dan naar Egypte en Karthago werden geëxporteerd.

Lees verder

Dermech

Dermech

Karthago bestaat nog steeds. Het is een wat slaperig Tunesisch stadje met veel mediterraan groen. Vrijstaande huizen met witte muren. Wat winkels en cafés. Een strand vol grind. Antieke ruïnes, waarvan die uit de Romeinse periode opvallender zijn dan die uit de tijd waarin Karthago de hoofdstad was van een wereldrijk rond de westelijke Middellandse Zee. Maar ook al zijn de oudste ruïnes niet zo markant, een tempel, een stadspoort, wat huizen, een begraafplaats en twee havens zijn toch herkenbaar. De bewoners zijn dan ook trots op dat vroegste verleden en hebben de straten vernoemd naar de oude goden (Rue Astarte), vorsten (Avenue Didon) en magistraten (Rue des suffetes). Er is een Lycée Hannibal, een Restaurant Le Punique, een Boulangerie Salambbo, een Sophonisbe Club. En wie met het treintje vanuit het nabijgelegen Tunis komt en uitstapt op station Dermech, zal zien dat een van de muren is versierd met een reeks olifanten.

Lees verder

© 2024 Karthago

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑