Volgende week dinsdag ligt mijn nieuwe boek Hannibal in de Alpen in de winkel. Het gaat over de route die het Karthaagse leger heeft genomen van het dal van de Rhône naar de vlakte van de Po. Dat is een triviale kwestie waar verbijsterend veel over is geschreven. De ondertitel is echter exact: het gaat over Een puzzel uit de Oudheid. Het gaat dus niet over de oplossing. We kunnen namelijk niet weten door welke rivierdalen, langs welke Keltische heuvelforten en over welke pas de soldaten zijn getrokken. Het vraagstuk leent zich echter uitstekend om u te tonen wat oudheidkundigen nu eigenlijk doen. En dáár gaat het boek over.
Oudheid, oudheidkunde en oudheidkundigen
Het gaat dus over de wijze waarop ze middeleeuwse manuscripten gebruiken om antieke teksten te reconstrueren. Het gaat over de stereotypen die we kunnen herkennen in antieke teksten. En het gaat over de manier waarop de literaire doelen die de auteurs van onze bronnen zich stelden, hun presentatie beïnvloedt van de feiten die wij zouden willen kennen. Verder gaat het over het antieke landschap, want ook al zijn er geen bergpassen bij gekomen, er zijn rivierlopen van karakter veranderd. Daarom gaat het ook over paleohydrologie en klimaatreconstructie. Bovendien gaat het over etnografie en over biologie. Het zijn allemaal onderwerpen waarmee een oudheidkundige zich bezig moet houden.
Ik heb niet de pretentie dat ik al die kennis bezit. Wat ik wel denk te kunnen, is tonen hoe het vraagstuk in elkaar zit. Je moet eerst, met gebruikmaking van alle bekende methoden en strategieën, vaststellen welke informatie je feitelijk hebt. Daarna kun je gaan kijken waar die in het landschap past. Het probleem is onoplosbaar doordat de informatie niet alleen schaars is, maar ook voor meerderlei uitleg vatbaar. Dat heeft echter niet verhinderd dat er wetenschappers zijn die “hebbes!” roepen en een Alpenpas noemen, zonder dat ze precies weten welke informatie we eigenlijk kunnen distilleren uit de bronnen.
Blog
Kortom, Hannibal in de Alpen gaat over de Oudheid, over de oudheidkunde en over oudheidkundigen. Op deze blog vindt u aanvullende informatie, die ik in de komende weken verder zal uitbreiden, omdat er een tweede boek over Karthago aan zit te komen. De vergeten oorlog is weliswaar heel anders van karakter – het is eerstelijnsvoorlichting terwijl Hannibal in de Alpen tweedelijnsvoorlichting is – maar het gaat ook over het conflict tussen de Karthagers en Romeinen.
Presentatie
Aanstaande woensdagmiddag om 15:00-16:00 is de presentatie. Die wordt gestreamd vanuit het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De directeur van het museum zal eerst iets vertellen, daarna heb ik het over Alpen en olifanten en over hoe ik heb geprobeerd twee recente oudheidkundige ontwikkelingen (de DNA-revolutie en klimaatonderzoek) te verwerken. Daarna praten museumconservator Annemarieke Willemsen en wetenschapscommunicatieveteraan Martijn van Calmthout en ik over de manier waarop je nieuwe inzichten museaal of in boekvorm deelt met het publiek.
Inschrijven voor die digitale presentatie kan hier en is gratis.
Tot slot: ik Gouda verzorg ik op zaterdag 19 maart een lezingendag over Hannibal. Die gaat niet over de Alpentocht maar over de Punische Oorlogen. Ook daar bent u welkom.
