De Via Appia
Waar ter wereld je ook gaat, taal is het duurzaamste erfgoed. Wie weleens met de auto naar Rome is gereden, kent de namen van de huidige autostrade, die teruggaan op de Romeinse heerbanen. Je kunt bijvoorbeeld zuidwaarts rijden langs de Tiber over de Via Flaminia, waarvan de bouw vlak in 220 v.Chr. is begonnen. Een andere route is die langs de Tyrreense kust: de Via Aurelia, begonnen in 241 v.Chr. De afslagen van de Grande Raccordo Anulare rond Rome hebben oeroude namen: de Via Salaria naar het noorden, de Via Tiburtina naar het noordoosten, de Via Latina naar het oosten, de Via Appia naar het zuidoosten.
Van die laatste weg, begonnen in 310 v.Chr., is het originele plaveisel bewaard. Hierover reisden kooplieden van Rome naar Capua, hierover marcheerden de legionairs die Macedonië en Griekenland onderwierpen, hier stonden de kruisen van de zesduizend slaven die met Spartacus omkwamen, hierover wandelde Paulus naar Rome, en dan sla ik nog het een en ander over.
Het is niet zo dat alle wegen naar Rome leidden; het is juist andersom. Ze waren bedoeld als uitvalswegen. Ze leidden van Rome naar de Adriatische, Ionische en Tyrreense kusten en illustreren wat de stad in de derde eeuw wilde zijn: de hoofdstad van Italië. Het zou nog tot de vroeger eerste eeuw v.Chr. duren voor Italië werkelijk een eenheid was, maar met de wegen was het begin er.
De invoering van de denarius tijdens de Tweede Punische Oorlog, een munt waarmee je in heel Italië terecht kon, zou het proces versnellen. Hetzelfde geldt voor de taal. Talloze Italische mannen vochten naast de Romeinse legionairs en kregen hun bevelen in het Latijn. De dichter Ennius zou zeggen dat hij drie harten had omdat hij naast zijn moedertalen, het Oskisch en het Grieks, ook Latijn sprak. De aanleg van wegen, de monetarisering van de economie en taal maakten Italië tot een eenheid, lang voordat dit door burgerrechtverleningen ook politiek was gebeurd.
Als u ooit, als de lockdowns voorbij zijn, naar Rome gaat, huur een fiets en rijd de Via Appia een eind af. De route is adembenemend mooi en je bent even verlost van het gekkenhuis dat Rome is.
Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.
