Portret van een gekroonde godin (Kerkouane)

Bronnen

Voor de Eerste Punische Oorlog beschikt de oudhistoricus over drie bronnen, Polybios (tweede eeuw v.Chr.), Diodoros (eerste eeuw v.Chr.) en Cassius Dio (derde eeuw n.Chr.). Deze laatste tekst is deels overgeleverd bij de Byzantijnse auteur Zonaras. Daarnaast zijn er diverse laatantieke uittreksels uit het geschiedwerk van Titus Livius (begin van de jaartelling).

Wolther Kassies maakte een vertaling van Polybios: Polybius, Wereldgeschiedenis 264-145 v.Chr. (2007). Een Engelse online-vertaling vindt u hier. Wie zich er echt in wil verdiepen, ontkomt er niet aan het commentaar van Walbank erbij te nemen.

Diodoros’ Wereldgeschiedenis en Cassius Dio’s Geschiedenis van het Romeinse Rijk (aangevuld met Zonaras’ uittreksel) zijn in een Engelse online-vertaling te vinden op LacusCurtius: hier is Cassius Dio en daar is Diodoros.

Het voornaamste uittreksel van Livius staat bekend als de Periochae. Er is een Nederlandse vertaling opgenomen in Titus Livius, Zonen van Mars: de geschiedenis van Rome I-X (1998); de vertaling is van mevrouw Van Katwijk-Knapp en Hetty van Rooijen. Een online-vertaling in het Engels is daar.

De Griekse filosoof Ploutarchos schreef enkele biografieën. Relevant zijn die van Pyrrhos (Engels) en Cato de Oudere (Engels). Ze zijn in het Nederlands vertaald door, opnieuw, Hetty van Rooijen en te vinden in de bundels Beroemde Grieken (2007) en Beroemde Romeinen (2008).

Van het werk van Appianus staat een deel bekend als de Burgeroorlogen en een deel als de Buitenlandse oorlogen. Deze laatste groep is in een Engelse vertaling hier te vinden . De fragmenten van de Romeinse historici zijn in twee delen uitgegeven door Hans Beck en Uwe Walter, Die Frühen Römischen Historiker (2001, 2004).

Van de Griekse en Latijnse teksten zijn diverse edities. Wie er wat toelichting bij wil, kan het beste terecht in de zogeheten Budé-reeks.

Recente literatuur

De laatste mij bekende monografie over de Eerste Punische Oorlog is die van John Lazenby, The First Punic War (1996). De strijd op het water vormt het onderwerp van Marc De Santis’ Rome Seizes the Trident. The Defeat of Carthaginian Seapower and the Forging of the Roman Empire (2016). De diplomatie komt aan de orde in Klaus Zimmermann, Rom und Karthago (2005).

De Eerste Punische Oorlog is, weliswaar kort maar recenter dan Lazenby, behandeld in Mastering the West. Rome and Carthage at War (2015) door Dexter Hoyos, die al eerder schreef over The Truceless War. Carthage’s Fight for Survival (2007) en ook A Companion to the Punic Wars (2015) redigeerde.

Hoyos publiceerde ook The Carthaginians (2010), een inleiding tot de Punische wereld in het algemeen. Een alternatief is de rijk geïllustreerde catalogus van de tentoonstelling in 2014 in het Leidse Rijksmuseum van Oudheden, waarover ik hier meer schreef. Een ander algemeen boek is Carthage Must Be Destroyed van Richard Miles, dat ik hier recenseerde. De Nederlandse vertaling van Pon Ruiter en Rob Kuitenbrouwer, Carthago. Opkomst en ondergang van een stad, verscheen in 2010.

Ik zou graag een recent algemeen publieksboek over de archeologie van Karthago vermelden, maar het lijkt niet te bestaan, terwijl wetenschappelijke uitgeverijen de vakliteratuur verborgen houden achter betaalmuren. Het artikel van Lawrence Stager, “Rites of Spring in the Carthaginian Tophet” (2014) is niet overdreven specialistisch en te downloaden via de website van het tijdschrift Babesch.

Voor het antieke Numidië is de Encyclopédie Berbère onmisbaar. Een overzicht van de Numidische archeologie is opgenomen in Serge Lancel, L’Algérie antique (2003). William Horsted benadrukt in The Numidians 300 BC- AD 300 (2021) dat de Numidiërs militair meer hadden te bieden dan lichte cavalerie. Het Numidische monument op het slagveld van Zama is het onderwerp van een artikel
van Duncan Ross, “Kbor Klib and the Battle of Zama”, verschenen in British Archaeological Reports 1399 (2005).

Tot slot vermeld ik het tijdschrift Carthage Studies, waarin onderzoekers hun inzichten over de Punische cultuur delen.