Hannibal in de Alpen | De vergeten oorlog
Een Punische grafsteen
Dit is een votiefstèle uit de derde eeuw v.Chr., gevonden in Lilybaion, het huidige Marsala op het westelijkste puntje van Sicilië, en momenteel te zien in het Museo archeologico Antonio Salinas in Palermo.
Hanno, zoon van Adoniba’al, kleinzoon van Gerashtart, achterkleinzoon van Adoniba’al, wijdde dit aan Ba’al Hammon, omdat de god zijn stem heeft gehoord. Zegen hem.
De zeemuren van Karthago
Een bezoeker van het huidige Karthago zal al snel belanden bij de opgraving die bekendstaat las het Quartier Magon (of Quartier de Magon). Vlakbij de zee, dus een aangename plek. Hier is onder meer een van de stadsmuur te zien die de havenstad beschermde, met een enorme poort. Hier begon de grote weg naar de citadel van Karthago, die in feite nog steeds in gebruik is (maar niet meer als voornaamste straat).
De massieve steenblokken maken nog altijd indruk, dus ga er kijken. Aan de overkant van de ooit grote weg is nog altijd een paleisje te zien dat ooit toebehoorde aan de Bey van Tunis. Ja, dat is de man die een koliek kreeg als hij de Nederlandse vlag hoorde wapperen. Dus tel uit je winst.
Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.
De stadsmuur van Palermo
Je gaat niet naar Palermo om de Punische ruïnes. Niemand gaat naar Palermo om de Punische resten. Je gaat naar Palermo voor marionetten, middeleeuwse kerken, Normandische mozaïeken, barokke fonteinen, het archeologisch museum, het Teatro Massimo, de Zisa, de kathedraal en de markten. Maar er zijn nog volop resten van de Punische stad.
Wie het Normandische Paleis (tevens het parlement van Sicilië) bezoekt om de Capella Palatina te bekijken, loopt erlangs. Niet heel opvallend of speciaal, maar toch: het is er.
Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.
Messina
Dit is het Sarajavo van de Eerste Punische Oorlog: Messina. Aan de overkant ziet u de teen van Italië, vooraan de haven.
De stad was bezet door piraten, sommigen vroegen hulp in Karthago, anderen in Rome. Daardoor kwamen de twee grootmachten tegenover elkaar te staan. De militaire commandanten ter plekken begrepen als eersten dat een conflict om deze havenstad niet lokaal kon blijven en probeerden te de-escaleren, maar helaas deden ze dat niet gelijktijdig.
Kelibia
Een van de plaatsen waar tijdens de Eerste Punische Oorlog is gevochten, is een fort dat in het Grieks Aspis heette en in het Latijn Clupea. Beide woorden betekenen “schild”. Het was de Romeinse basis in het huidige Tunesië. De haven van “Kelibia”, zoals Clupea nu heet, is nog altijd in gebruik. Op de citadel staat nog altijd een Ottomaans fort. En als je er nu naar kijkt, zie je dat het precies lijkt op een op de grond gelegd schild.
Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.
Saint-Martin-de-Queyrières
De pas waarover Hannibal naar Italië trok, moet voldoen aan enkele voorwaarden. Eén daarvan is dat er op weg naar die pas een plaats moet zijn geweest waar het Karthaagse leger in een hinderlaag moet hebben kunnen lopen. Zo’n locatie is er bij Saint-Martin-de-Queyrières, op weg naar de Montgenèvrepas.
Dat is dan ook meteen alles wat we erover kunnen zeggen. Door een onduidelijkheid in de tekst weten we dat de hinderlaag één of twee dagen voor de pas plaatsvond. Dat maakt het aantal opties nogal groot. Terwijl het aantal plekken sowieso al groot was. Kortom: we weten het niet.
In mijn boek Hannibal in de Alpen behandel ik deze materie.
De Monte Viso en (links) de Col de la Traversette
Van de Col de la Traversette heb ik zelf nooit foto’s genomen, maar een bevriend echtpaar was er onlangs op vakantie en wandelde een eind in de richting. De berg is de Monte Viso, de weg naar de pas ligt links daarvan.
Is dit de pas waar Hannibal overheen ging? Het is niet ondenkbaar, maar de theorie kent grote moeilijkheden. Hij moet dan langs de bovenloop van de Durance zijn gekomen, maar een van de weinige dingen die we zeker weten, is dat hij niet langs de benedenloop van die rivier is gekomen. Dit moet worden verklaard. Van onze twee bronnen vermeldt de oudste, Polybios, de Durance geheel niet, terwijl de andere bron, Titus Livius, de rivier wel vermeldt. Dat doet hij op gezag van Timagenes. We weten echter niet waar deze auteur zijn informatie vandaan haalt.
Médracen
Vanaf de zesde eeuw v.Chr. ontstonden op de Hautes Plaines, het hoogland achter het kustgebergte van Algerije, steeds complexere, grotendeels sedentaire samenlevingen. Een eeuw later is de Griekse auteur Herodotos er stellig over dat deze mensen geen nomaden meer waren, een misverstand dat lijkt te zijn ingegeven door het feit dat de naam “Numidiërs” lijkt op het Griekse woord nomades.
Al in de vierde eeuw v.Chr. waren er, als we de Griekse auteur Diodoros mogen geloven, volwaardige stadstaten, poleis. Nog een eeuw later, in de derde eeuw v.Chr. dus, valt de wereld van de Hautes Plaines zeker niet meer te typeren als stamsamenleving.
Montgenèvre
Voor het laatste van de filmpjes die mijn zakenpartner en ik over Hannibal in de Alpen maakten, wilden we toch echt over een Alpenpas reizen. Dat was nog niet zo eenvoudig. De coronabeperkingen maakten een bezoek aan Italië namelijk praktisch onmogelijk. We zijn niet verder gekomen dan het wintersportdorp Montgenèvre. Lopend in de regen leg ik aan de camera uit dat er diverse dingen zijn die we weten over de pas waarover Hannibal naar Italië kwam, en dat de Montgenèvrepas aan vrijwel alle criteria voldoet.
Dit was het laatste van zeven korte filmpjes. In het eerste daarvan legde ik uit dat onze reconstructie van Hannibals krijgsplan afhankelijk is van de plek waar hij de Rhône overstak. Die kennen we echter niet. Een volgend filmpje behandelde het lokaliseren van de woonplaatsen van antieke stammen. Die kunnen overal hebben gewoond. Het derde filmpje behandelde ik de vraag of een bekend IJzertijdfort ook het fort was dat Hannibal stormenderhand innam. Opnieuw: we weten het niet.
Het Gallische heuvelfort bij Briançon
In Hannibal in de Alpen, dat volgende week woensdag wordt gepresenteerd, behandel ik de onmogelijkheid vast te stellen waar de Karthaagse generaal met z’n olifanten de Alpen is overgestoken. Ik benut die onbelangrijke vraag om te tonen hoe veelkleurig mijn vak is en om uit te leggen dat de dingen verkeerd gaan als de kennis van onderzoekers onvoldoende breed is.
In een eerste filmpje legde ik uit dat onze reconstructie van Hannibals krijgsplan afhankelijk is van de plek waar hij de Rhône overstak. Een tweede filmpje behandelde het lokaliseren van de woonplaatsen van antieke stammen. Filmpje drie behandelde ik de vraag of een bekend IJzertijdfort ook het fort was dat Hannibal stormenderhand innam. Over al deze onderwerpen weten we niets, rien, nichts, nothing, nada, niente.
© 2024 Karthago
Thema gemaakt door Anders Noren — Boven ↑