Hannibal in de Alpen | De vergeten oorlog

Categorie: Romeinse Republiek (Pagina 1 van 5)

De triomf van Hercules

De triomf van Hercules

Op het Forum Boarium, de Romeinse veemarkt bij de Tiber, stonden diverse tempels. Eén daarvan was gewijd aan Hercules. Er is weleens geopperd dat de Romeinen de halfgod lange tijd gebruikten in hun zelfpresentatie. Ik ben er niet door overtuigd. Dit vergulde beeld, te zien in de Capitolijnse Musea in Rome, toont Hercules met de appels van de Hesperiden in zijn hand. Het beeld is na de Derde Punische Oorlog opgericht door de zegevierende generaal Scipio Aemilianus. Dat de appels van de Hesperiden, die als dochters van Atlas ergens in Afrika woonden, een symbool waren voor Karthago, vind ik dan weer wel overtuigend.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

De vlakte van Uthina

De vlakte van Uthina

De Eerste Punische Oorlog zou in 256 v.Chr. beslist hebben kunnen zijn door consul Regulus, die na een enorme overwinning op zee een leger overzette naar Afrika. Hij landde bij Aspis, plunderde omgeving (inclusief Kerkouane) en rukte op richting Tunis. Bij Uthina of Adys, dat u hierboven ziet, versloeg hij een Karthaags leger. De aanval op Karthago mislukte en het lot van Regulus is onbekend.

Regulus kwam oprukken vanaf rechts. Tunis is links achteraan te zien als een lichte witte streep.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

De Via Appia

De Via Appia

Waar ter wereld je ook gaat, taal is het duurzaamste erfgoed. Wie weleens met de auto naar Rome is gereden, kent de namen van de huidige autostrade, die teruggaan op de Romeinse heerbanen. Je kunt bijvoorbeeld zuidwaarts rijden langs de Tiber over de Via Flaminia, waarvan de bouw vlak in 220 v.Chr. is begonnen. Een andere route is die langs de Tyrreense kust: de Via Aurelia, begonnen in 241 v.Chr. De afslagen van de Grande Raccordo Anulare rond Rome hebben oeroude namen: de Via Salaria naar het noorden, de Via Tiburtina naar het noordoosten, de Via Latina naar het oosten, de Via Appia naar het zuidoosten.

Van die laatste weg, begonnen in 310 v.Chr., is het originele plaveisel bewaard. Hierover reisden kooplieden van Rome naar Capua, hierover marcheerden de legionairs die Macedonië en Griekenland onderwierpen, hier stonden de kruisen van de zesduizend slaven die met Spartacus omkwamen, hierover wandelde Paulus naar Rome, en dan sla ik nog het een en ander over.

Lees verder

Een Italische helm

Helm uit Midden Italië (Villa Giulia, Rome)

De Villa Giulia, een van de mooiste gebouwen uit de Italiaanse Renaissance, ligt even ten noorden van het historische centrum van Rome. Er is een enorm museum ondergebracht voor  Etruskische en Vroeg-Romeinse cultuur.

Bij de collectie behoort ook de bovenstaande helm, die is gemaakt in de eerste helft van de derde eeuw v.Chr. Dit was het soort hoofdbedekking waarmee Romeinse legionairs ten strijde trokken in de Eerste Punische Oorlog. Aangezien helmen redelijk lang mee gingen, mogen we aannemen dat het voorwerp ook nog gedragen kan zijn geweest in de Tweede Punische Oorlog.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

De enterbrug

De “corvus”

De Eerste Punische Oorlog is weleens getypeerd als een gevecht tussen een olifant en een walvis, waarbij de Romeinse Republiek dan het landdier zou zijn en Karthago het zeedier. De beeldspraak is nogal ongelukkig, want als er in de populaire opinie nou één Karthaags beest is geweest, dan is het toch de olifant. Dat gezegd zijnde: de Eerste Punische Oorlog was een asymmetrische oorlog. De ene partij was een zeemacht en de andere landmacht.

In zo’n geval kan de oorlog op maar twee manieren eindigen. Óf de partijen zijn oorlogsmoe, zoals gebeurde na de Eerste Peloponnesische Oorlog (460-445), óf de partijen passen zich aan elkaar aan. Rome deed dat laatste door zichzelf opnieuw uit te vinden als een zeemacht. Daarbij speelde de enterbrug, ook bekend als corvus, een belangrijke rol. Hierboven een model, gemaakt door Martin Lokaj. Hiermee kon een zeeslag, waarbij het vaak draaide om het rammen van andere schepen, vrij eenvoudig worden omgezet in iets dat leek op een landslag.

Rome boekte er enorme successen mee, maar zag uiteindelijk ervan af, en won de beslissende zeeslag bij de Egadische Eilanden door schepen te bouwen die vooral snel waren.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Boekpresentatie “De vergeten oorlog”

Als elk nadeel een voordeel heeft, dan is de verhouding bij de corona-epidemie vermoedelijk iets van 99:1. Een van de zeer, zeer weinige positieve dingen is dat we hebben ontdekt dat sommige dingen ook online kunnen. Lezingen en boekpresentaties bijvoorbeeld: je kunt ook thuis kijken/luisteren naar iets waar je anders een lange reis voor zou hebben moeten maken. Het is vergelijkbaar met de eerste boeken over kunst: je hoefde niet meer naar een museum in een verre stad te gaan, maar kon thuis de details bekijken, zonder de stress van de reis en de drukte van de tentoonstelling.

Lees verder

Marcus Fulvius Flaccus

Inscriptie van Fulvius Flaccus (Capitolijnse Musea, Rome)

Bovenstaande inscriptie staat niet in mijn boek De vergeten oorlog en heeft ook niets te maken met het conflict tussen de Romeinen en de Karthagers. Toch is ze, beschadigd als ze is, relevant. Ze vertelt dat Marcus Fulvius Flaccus de stad Volsinii heeft onderworpen. Dat gebeurde in het jaar 264 v.Chr. We weten dat Fulvius op 1 november van dat jaar een triomftocht hield. Zijn collega Claudius was op dat moment in Messina, waar de eerste gevechten hadden plaatsgevonden van wat de Eerste Punische Oorlog zou worden.

In De vergeten oorlog wijs ik er nogal eens op dat de auteur van onze voornaamste bron, Polybios, werkt met een duidelijk model van het verleden. Hij meent dat de Mediterrane wereld verdeeld was in enkele lokale geschiedenissen en dat die in de Tweede Punische Oorlog een eenheid werden. Dat conflict zorgde dus voor een vormverandering van de geschiedenis.

Lees verder

Neplatijn

Inscriptie ter ere van Duillius (Capitolijnse musea, Rome)

De Eerste Punische Oorlog was de langste en (volgens historicus Polybios) grootste oorlog uit de oude geschiedenis. Zonder onderbreking duurde het conflict van 264 tot 241 v.Chr., een lengte die te verklaren is door het feit dat de Romeinen op land superieur waren en de Karthagers op het water. Een landmacht tegen een zeemacht: dat moet wel een ingewikkeld conflict zijn. Door gebruik te maken van enterbruggen slaagden de Romeinen er echter in de strijd op zee zó te veranderen dat ze leek op een landslag en konden ze de gevechten naar hun hand te zetten.

De Romeinse historicus Titus Livius schreef over de zeeslag bij Mylae, die plaatsvond in het jaar dat wij 260 v.Chr. noemen:

Consul Gaius Duillius vocht met succes tegen de Karthaagse vloot en vierde als eerste Romeinse veldheer een triomf na een overwinning ter zee. Om deze reden werd hem ook een blijvend eerbewijs toegekend: wanneer hij terugkeerde van een maaltijd werd hij voorafgegaan door een fakkeldrager en begeleid door fluitspel. (Periochae 17.2)

Lees verder

Uitnodiging: De vergeten oorlog

Ik heb de corona-impasse van afgelopen jaar benut om twee boeken te schrijven. Het ene heet Hannibal in de Alpen en legt uit waarom we zo weinig weten kunnen over ’s mans veelbesproken tocht naar Italië. Het gaat ook over wetenschappers die denken dat bronkritiek niet zo nodig is. Dit boek verscheen in januari.

Rome versus Karthago

Het andere boek heet De vergeten oorlog en verschijnt volgende week. Ik hoop dat de titel, die inderdaad rijp is voor het Meldpunt Clichéoverlast, u niet afschrikt, want het verhaal van de Eerste Punische Oorlog is interessant genoeg. Twee totaal verschillende mogendheden, de zeemacht Karthago en de landmacht Rome, stonden tegenover elkaar. De inzet: Sicilië.

Lees verder

Scipio Africanus

Scipio (Archeologisch Museum, Napels)

Het was onvermijdelijk dat in de twee boeken die ik over Karthago schreef, Hannibal in de Alpen en De vergeten oorlog dus, enkele personages zouden terugkeren. Hannibal natuurlijk, zijn vader Hamilkar Barka, maar ook Scipio Africanus: de man die Hannibal versloeg. Anders dan Hannibal, van wie we niet weten hoe die eruit heeft gezien, hebben we wel het portret van Scipio.

Ik blogde al eens over de buste in de Capitolijnse Musea in Rome; bovenstaand portret is te zien in Napels. Het is gevonden in de Villa van de Papyri in Herculaneum, waar ook een mooie kop is te zien van Pyrrhos van Epirus.

« Oudere berichten

© 2024 Karthago

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑