Hannibal in de Alpen | De vergeten oorlog

Auteur: Jona Lendering (Pagina 2 van 12)

De stadsmuur van Palermo

De stadsmuur van Palermo

Je gaat niet naar Palermo om de Punische ruïnes. Niemand gaat naar Palermo om de Punische resten. Je gaat naar Palermo voor marionetten, middeleeuwse kerken, Normandische mozaïeken, barokke fonteinen, het archeologisch museum, het Teatro Massimo, de Zisa, de kathedraal en de markten. Maar er zijn nog volop resten van de Punische stad.

Wie het Normandische Paleis (tevens het parlement van Sicilië) bezoekt om de Capella Palatina te bekijken, loopt erlangs. Niet heel opvallend of speciaal, maar toch: het is er.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Een Italische helm

Helm uit Midden Italië (Villa Giulia, Rome)

De Villa Giulia, een van de mooiste gebouwen uit de Italiaanse Renaissance, ligt even ten noorden van het historische centrum van Rome. Er is een enorm museum ondergebracht voor  Etruskische en Vroeg-Romeinse cultuur.

Bij de collectie behoort ook de bovenstaande helm, die is gemaakt in de eerste helft van de derde eeuw v.Chr. Dit was het soort hoofdbedekking waarmee Romeinse legionairs ten strijde trokken in de Eerste Punische Oorlog. Aangezien helmen redelijk lang mee gingen, mogen we aannemen dat het voorwerp ook nog gedragen kan zijn geweest in de Tweede Punische Oorlog.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Brion

Het oppidum van Brion

Waar Hannibal de Alpen overstak, is irrelevant. Het heeft desondanks niet aan wetenschappers ontbroken die beweerden de locatie van Hannibals Kraftakt te kennen. In mijn boek Hannibal in de Alpen vertel ik wat er wel en niet valt te weten en behandel ik ook wat er gebeurt als aandachtsgeile wetenschappers de volgorde van de bewijsvoering negeren. Feitelijk kunnen we weinig met zekerheid weten, feitelijk is dat ook helemaal niet erg.

Dat wil niet zeggen dat we helemáál niets weten. Onze auteurs, Polybios en Livius, noemen allebei de stam der Allobrogen. Maar waar woonde die in 218 v.Chr.? Als het was waar ze later woonden, konden we misschien concluderen dat Hannibals mannen langs de Isère zijn opgerukt en het heuvelfort bij Brion zijn gepasseerd.

Het boek Hannibal in de Alpen is hier te bestellen.

De enterbrug

De “corvus”

De Eerste Punische Oorlog is weleens getypeerd als een gevecht tussen een olifant en een walvis, waarbij de Romeinse Republiek dan het landdier zou zijn en Karthago het zeedier. De beeldspraak is nogal ongelukkig, want als er in de populaire opinie nou één Karthaags beest is geweest, dan is het toch de olifant. Dat gezegd zijnde: de Eerste Punische Oorlog was een asymmetrische oorlog. De ene partij was een zeemacht en de andere landmacht.

In zo’n geval kan de oorlog op maar twee manieren eindigen. Óf de partijen zijn oorlogsmoe, zoals gebeurde na de Eerste Peloponnesische Oorlog (460-445), óf de partijen passen zich aan elkaar aan. Rome deed dat laatste door zichzelf opnieuw uit te vinden als een zeemacht. Daarbij speelde de enterbrug, ook bekend als corvus, een belangrijke rol. Hierboven een model, gemaakt door Martin Lokaj. Hiermee kon een zeeslag, waarbij het vaak draaide om het rammen van andere schepen, vrij eenvoudig worden omgezet in iets dat leek op een landslag.

Rome boekte er enorme successen mee, maar zag uiteindelijk ervan af, en won de beslissende zeeslag bij de Egadische Eilanden door schepen te bouwen die vooral snel waren.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Boekpresentatie “De vergeten oorlog”

Als elk nadeel een voordeel heeft, dan is de verhouding bij de corona-epidemie vermoedelijk iets van 99:1. Een van de zeer, zeer weinige positieve dingen is dat we hebben ontdekt dat sommige dingen ook online kunnen. Lezingen en boekpresentaties bijvoorbeeld: je kunt ook thuis kijken/luisteren naar iets waar je anders een lange reis voor zou hebben moeten maken. Het is vergelijkbaar met de eerste boeken over kunst: je hoefde niet meer naar een museum in een verre stad te gaan, maar kon thuis de details bekijken, zonder de stress van de reis en de drukte van de tentoonstelling.

Lees verder

Messina

Messina

Dit is het Sarajavo van de Eerste Punische Oorlog: Messina. Aan de overkant ziet u de teen van Italië, vooraan de haven.

De stad was bezet door piraten, sommigen vroegen hulp in Karthago, anderen in Rome. Daardoor kwamen de twee grootmachten tegenover elkaar te staan. De militaire commandanten ter plekken begrepen als eersten dat een conflict om deze havenstad niet lokaal kon blijven en probeerden te de-escaleren, maar helaas deden ze dat niet gelijktijdig.

Lees verder

Een kasteel genaamd Schild

Kelibia

Een van de plaatsen waar tijdens de Eerste Punische Oorlog is gevochten, is een fort dat in het Grieks Aspis heette en in het Latijn Clupea. Beide woorden betekenen “schild”. Het was de Romeinse basis in het huidige Tunesië. De haven van “Kelibia”, zoals Clupea nu heet, is nog altijd in gebruik. Op de citadel staat nog altijd een Ottomaans fort. En als je er nu naar kijkt, zie je dat het precies lijkt op een op de grond gelegd schild.

Meer hierover in mijn boek over de Eerste Punische Oorlog, De vergeten oorlog. U bestelt het hier.

Een Karthaagse munt

Munt uit Karthago (Bode-museum, Berlijn)

Het Bode-museum in Berlijn heeft een fenomenale collectie munten. Daar hoort ook bovenstaand exemplaar bij. Mijn foto is niet de allerbeste, ik weet het, maar het is duidelijk genoeg dat er een prachtig portret op staat. Een bedeltjes-halssnoer als dit heb ik nog nooit ergens gezien, maar dit model oorbel is werkelijk opgegraven.

Maar wie is deze dame? Het is vermoedelijk de godin Tanit, die erg populair was bij de Karthagers, maar de iconografie is gebaseerd op de Griekse godin Persefone. Dat was een vruchtbaarheidsgodin en het is geen toeval dat ze graanaren in het haar heeft gevlochten. Dit soort overnames van elkaars beeldentaal hoeven ons niet te verbazen. De Germanen hadden een godin die ze vereerden in een vorm die de Romeinen associeerden met Isis. De oorspronkelijke bewoners van Rio de Janeiro vereren nog altijd een godin Yemanja waarvan de iconografie is gebaseerd op de christelijke heilige Maria.  Het illustreert de veelkleurigheid van de antieke cultuur.

Lees verder

De helm van een huurling

Attisch-Chalcidische helm (Museo archeologico Antonio Salinas, Palermo)

Hoewel mijn boek De vergeten oorlog krijgsgeschiedenis is, ben ik niet zo geïnteresseerd in de tactische details. Daarover schrijven, wordt al snel een soort geweldsporno. Echt belangrijk is het ook niet. Het draait bij een conflict om de uitkomst en ook om de oorzaken en de gevolgen. Zelf ben ik geboeid door de kenbaarheid van het verleden, dus ik ga een discussie over deze of gene bron niet uit de weg. Maar om eerlijk te zijn: de fascinatie die sommigen hebben voor wapens, voor tactiek en voor de praktijk van het bloedvergieten, daar kan ik niks mee.

Ik kan dus weinig meer zeggen over bovenstaande helm dan dat ‘ie te zien is in het Museo archeologico “Antonio Salinas” in Palermo, waar ik lang geleden één keer ben geweest. Bij latere bezoeken was het museum in verbouwing, al begrijp ik dat het inmiddels is heropend. Als ik toch weer eens naar Sicilië zou kunnen…

Lees verder

Marcus Fulvius Flaccus

Inscriptie van Fulvius Flaccus (Capitolijnse Musea, Rome)

Bovenstaande inscriptie staat niet in mijn boek De vergeten oorlog en heeft ook niets te maken met het conflict tussen de Romeinen en de Karthagers. Toch is ze, beschadigd als ze is, relevant. Ze vertelt dat Marcus Fulvius Flaccus de stad Volsinii heeft onderworpen. Dat gebeurde in het jaar 264 v.Chr. We weten dat Fulvius op 1 november van dat jaar een triomftocht hield. Zijn collega Claudius was op dat moment in Messina, waar de eerste gevechten hadden plaatsgevonden van wat de Eerste Punische Oorlog zou worden.

In De vergeten oorlog wijs ik er nogal eens op dat de auteur van onze voornaamste bron, Polybios, werkt met een duidelijk model van het verleden. Hij meent dat de Mediterrane wereld verdeeld was in enkele lokale geschiedenissen en dat die in de Tweede Punische Oorlog een eenheid werden. Dat conflict zorgde dus voor een vormverandering van de geschiedenis.

Lees verder

« Oudere berichten Nieuwere berichten »

© 2024 Karthago

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑